ایمپلنت دندان چیست؟

نکاتی در مورد ایمپلنت دندان (Dental Implant)

اگر فردی دندان خود را از دست بدهد ایمپلنت دندان (Dental Implant) یا فیکسچر در اندازه همان ریشه به جای آن قرار داده می شود. فیکسچرها قطعاتی در اندازه دندان طبیعی می باشند. ایمپلنت دندان توسط ابزار بسیار دقیقی کنترل و ساخته می شود. ماده‌ای که در ساخت ایمپلنت دندان استفاده می شود، تیتانیوم است که در واقع فلزی با کیفیت خوب محسوب می شود. جنس قطعات ایمپلنت دندان یا همان فیکسچرها تیتانیوم می باشد. که به دلیل اینکه کاملا از لحاظ بیولوژیکی با بدن تطابق دارند، در تماس با بدن و استخوان فک هیچگونه واکنش آلرژیک بوجود نمی آید. که این مورد یکی از بزرگترین دستاورد ها در علم دندانپزشکی است.

مقاومت تیتانیوم در برابر ترکیبات اسید و نمک؛ و اکسیژن و همچنین خاصیت غیر‌مغناطیسی بودن آن شرایط لازم و کافی را برای استفاده از آن در ساختمان استخوان فک فراهم می آورد. علاوه بر اینها بر روی سطح تیتانیومی ایمپلنت یا فیکسچر یک لایه محافظ وجود دارد که این سطح را در مقابل تحلیل و خوردگی محافظ می کند. که همه این موارد باعث می گردد که این قطعه تیتانیومی به عنوان یک جسم خارجی به شمار نرود و با قرار دادن آن در استخوان فک بیماران، به راحتی با آن سازگار گردد. البته یک نوع خاصی از ایمپلنت وجود دارد به نام ایمپلنت لیزری ( ایمپلنت ساخته شده با لیزر ) که کاملا متفاوت با ایمپلنت معمولی می باشد و شرایط کاملا بهتر و بهینه تری دارد.

ایمپلنت های لیزری در گردن یا کرست خود میکرو کانال هایی دارند، که این میکرو کانال ها با لیزر و به صورت دقیق و بسیار حساب شده و با اندازه گیری های دقیق در اطراف آن قرار گرفته و در ساختار ایمپلنت شکل گرفته اند. در واقع این میکرو کانال های لیزری هستند که اتصالات لثه ای و چسبندگی فوق العاده را در اطراف ایمپلنت بوجود می آورند، که یک بافت بیولوژیکی زنده را در اطراف ایمپلنت رقم می زنند. با علم بهتر که همان ایمپلنت لیزری می باشد، سازگاری بهتری بوجود می آید و به طبع آن نتایج بهتری بدست می آید و در نهایت زیبایی بسیار بهتری حاصل می گردد.

به طور کلی جنس تیتانیومی فیکسچر سبب می شود که استخوان های اطراف دندان رشد کنند و از تحلیل استخوان فک جلوگیری به عمل آید. در مورد ایمپلنت دندان لازم است که دو قسمت اصلی آن توضیح داده شود قسمتی که داخل استخوان فک قرار می گیرد که اصطلاحاً فیکسچر (Fixture) نامیده می شود و قسمت تاجی که بالای لثه قرار می گیرد اباتمنت ( Abutment ) خوانده می شود روی اباتمنت پروتز یا روکش ایمپلنت قرار می گیرد. شاید داستان چگونگی ساخت ایمپلنت برای همه جالب باشد، در انتهای مقاله می توانید تاریخچه جذاب و خواندنی داستان ایمپلنت دندان را مطالعه کنید.

مراحل کاشت ایمپلنت دندان

در مرحله اول و به هنگام جراحی، فیکسچر یا قطعه اصلی، درون استخوان فک قرار می گیرد، سپس روی فیکسچر، اباتمنت متصل می گردد و سپس روی آن روکش (پروتز ثابت) گذاشته می شود. بنابراین، بعد از انتخاب دندان مناسب، فیکسچر داخل دهان بیمار گذاشته می شود. پروتزی که روی آن گذاشته می شود متفاوت است و می تواند ثابت یا متحرک باشد. انجام تمامی مراحل ایمپلنت حدود ۳-۲ ماه زمان می برد و بیمار بعد از انجام جراحی باید صبر کند تا استخوان در اطراف آن کامل شکل بگیرد.

• مرحله اول جای‌گذاری ایمپلنت دندان: بی حسی

اولین قدم برای جایگذاری ایمپلنت در دهان، بی حس کردن بافت هاست. کاشت ایمپلنت طی عمل جراحی انجام می شود بنابراین در آن برش بافت وجود دارد. ممکن است از بی حسی موضعی و احتمال آرام بخش و یا بیهوشی عمومی استفاده شود. در هر صورت در حین کاشت، کاملا راحت هستید و احساس درد نمی کنید.

• مرحله دوم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: برش لثه

قدم دوم، دسترسی به استخوان فک است چرا که باید پایه پیچی شکل ایمپلنت داخل استخوان فرو برود. برای این منظور ابتدا با اسکالپل (چاقوی جراحی) برشی در لثه ایجاد می شود و دو زبانه بافتی در محل کاشت ایمپلنت ایجاد می شود. سپس با ابزار دستی (اِلِوِیتور یا الِواتور) هر زبانه بالا زده می شود تا استخوان زیر آن دیده شود.

پس از آن دکتر دندانپزشک استخوان را مورد بررسی قرار می دهد که در بهترین حالت ممکن و شرایط ایده آل آن استخوان باید صاف و مسطح باشد. اگر وضع متفاوتی مشاهده شود، دندانپزشک با دریل دندانپزشکی استخوان را تغییر می دهد تا به بهترین شکل خود برسد و شرایط مناسب برای جایگذاری ایمپلنت در آن فراهم گردد.

اما راه کم تهاجمی تر دیگری هم برای دسترسی به استخوان فک وجود دارد. در این روش دندانپزشک با برش دایره ای شکل کوچکی (به جای زبانه بافتی) ایجاد می کند. برای این کار از پانچ دایره ای استفاده می شود که بخش مدور کوچکی از بافت لثه را می برد. این مقدار کمی بزرگتر از قطر ایمپلنت است. سپس دریل کاری و جایگذاری ایمپلنت انجام می شود. مزیت این برش دایره ای این است که مقدار بافت هایی که صدمه می بینند کمتر و التیام سریعتر است. اما تنها در صورتی می توان از این برش کم تهاجمی استفاده کرد که دو شرط زیر وجود داشته باشد:

۱- هیچ تردیدی در مورد مناسب بودن بافت لثه و استخوان در محل کاشت ایمپلنت وجود نداشته باشد.

۲- هیچ نگرانی راجع به مناسب بودن موقعیت کاشت ایمپلنت وجود نداشته باشد.

• مرحله سوم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: علامت گذاری

تعیین موقعیت ایمپلنت قدم بسیار مهمی در موفقیت درمان است. پس از ارزیابی استخوان دندانپزشک با مته های متفاوت کار سوراخ کردن استخوان را انجام می دهد. این مته ها قطرهای مختلفی دارند و کار با مته نازک تر شروع می شود و به تدریج قطر مته بزرگتر می شود تا سوراخ ایجاد شده به تدریج پهن شود. ابتدا با مته میله ای شکل مدور کوچک، محل سوراخ علامت گذاری می شود. این سوراخ علامت گذاری تا بیرونی ترین لایه استخوان می رسد و عمق زیادی ندارد. این کار برای تعیین موقعیت سوراخ پایلوت در مرکز محل کاشت ایمپلنت دندان، انجام می شود.

• مرحله چهارم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: سوراخ کردن استخوان

دریل پایلوت در محل علامت گذاری شده، ایجاد می شود. این سوراخ قطر کمی دارد. هنگام ایجاد این سوراخ ممکن است دندانپزشک از راهنمای پلاستیکی استفاده کند. راهنمای پلاستیکی وسیله ای است که با استفاده از قالب پلاستر دهان بیمار، قبلا تهیه شده است و به تعیین محل دقیق ایمپلنت و مرکز قرار داشتن سوراخ پایلوت و هدایت به موقعیت درست کمک می کند. سوراخی که در این مرحله ایجاد می شود طولی برابر با یک سوم تا نصف طول مورد نیاز برای کاشت ایمپلنت را دارد.

• مرحله پنجم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: ارزیابی جهت و راستای سوراخ اولیه

در این مرحله جهت گیری سوراخ اولیه، ارزیابی می شود. برای این منظور پین یا میله مدرج مخصوصی داخل سوراخ قرار می گیرد. این کار به دندانپزشک این فرصت را می دهد که جهت و راستای سوراخ را دوباره ارزیابی کند. اگر به نظر می رسد راستای سوراخ از راستای مورد نظر انحراف داشته است، از آنجایی که سوراخ کوچکتر از قطر ایمپلنت است و باید پهنتر شود، می توان زاویه آن را اصلاح کرد.

• مرحله ششم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: تکمیل طول سوراخ استخوان 

در این مرحله از کار، تکمیل سوراخ انجام می شود و تنظیمات لازم صورت می گیرد. اکنون ابعاد سوراخ به اندازه طول ایمپلنت رسیده است. میله اندازه گیری دوباره در سوراخ قرار می گیرد تا عمق سوراخ مشخص شود. در مرحله دریل کردن استخوان این مسئله خیلی مهم است که استخوان نباید زیاد از حد مورد حرارت قرار بگیرد. زیرا با بالا بردن دما، ممکن است سلول های استخوانی لطمه ببینند و اصطلاحا بمیرند و همچنین باعث می گردد ایمپلنت به استخوان جوش نخورد و پروسه پیوند استخوان و یکپارچه سازی آن که اصلی ترین و مهم ترین بخش درمان ایمپلنت می باشد؛ با شکست روبرو شود. دکتر دندانپزشک برای جلوگیری از بالا رفتن دمای استخوان از مته استفاده کند که در این بین مراقب باشد که فشار یا سرعت بالاتر از حد مجاز استفاده نکند.

هنگام پروسه دریل کردن استخوان برای ایجاد سوراخ در استخوان برای قرار دادن ایمپلنت، دائما سرم و یا محلول آب نمک برای پایین آوردن دما اسپری می گردد. که این کار باعث می شود بافت ها هم کمتر صدمه ببینند.

• مرحله هفتم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: ارزیابی سوراخ پیش از جایگذاری ایمپلنت

پس از آن که بخش مهم و اصلی جراحی ایمپلنت پشت سر گذاشته شد، دکتر دندانپزشک مجددا میله مدرج را داخل سوراخ ایجاد شده قرار می دهد و آن را ارزیابی می کند و برای آخرین مرتبه عمق سوراخ و زوایا و راستای ایمپلنت را بررسی می کند.

در بعضی از موارد موقعیت ایمپلنت ممکن است به ساختارهای آناتومی مانند عصب ها، رگ های خونی یا دندان های مجاور نزدیک باشد. در این شرایط ممکن است از عکس پرتوی ایکس ( عکس های OPG یا CBCT ) در مرحله ارزیابی سوراخ برای بررسی دقیق تر استفاده شود.

• مرحله هشتم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: پهن کردن سوراخ استخوان

دندانپزشک با مته هایی که هر یک قطر بیشتری از قبلی دارند، سوراخ را پهن تر می کند تا در نهایت قطر آن به اندازه ایمپلنت برسد.

اندازه قطر و طول ایمپلنت بر اساس میزان استخوان موجود در محل کاشت، انتخاب می شود. به طور کلی ایمپلنت بزرگتر بهتر و مقاوم تر است به همین علت تلاش می شود تا حد ممکن ایمپلنت بزرگتری انتخاب شود. هر چه طول و قطر ایمپلنت بیشتر باشد توزیع بار در آن و انتقال آن به استخوان پیرامون مطلوب تر خواهد بود. بیشتر ایمپلنت ها ۴ میلی متر قطر دارند. بعضی از دندانپزشک ها از ایمپلنت با قطر ۳٫۲۵ استفاده می کنند که کمترین قطر مطمئن برای ایمپلنت استاندارد است. ایمپلنت های بزرگتر از ۴ میلی متر نیز وجود دارد اما به صورت گسترده استفاده نمی شود چون معمولا پهنای استخوان برای این ایمپلنت ها کفایت نمی کند.

• مرحله نهم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: ارزیابی وضعیت سوراخ محل کاشت ایمپلنت

اکنون سوراخ کاری تمام شده است و دندانپزشک دوباره با میله وضعیت سوراخ ایمپلنت را ارزیابی می کند تا مطمئن شود عمق و راستای آن درست است.

• مرحله دهم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: رزوه دار کردن سوراخ استخوان

دندانپزشک با استفاده از وسیله ای که رزوه ایجاد می کند (قلاویز)، رزوه هایی در سوراخ داخل استخوان ایجاد می کند که متناسب با رزوه های ایمپلنت است. حالا سوراخ آماده دریافت ایمپلنت است.

بعضی از انواع ایمپلنت، خود رزوه هستند و در حالی که داخل سوراخ استخوان پیچ می شوند، لبه های آنها شیارهای مورد نیاز را در استخوان ایجاد می کند بنابراین نیازی به رزوه کردن استخوان ندارند.

• مرحله یازدهم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: جایگذاری ایمپلنت

بالاخره در این مرحله ایمپلنت یا همان فیکسچر داخل سوراخ ایجاد شده در استخوان فک قرار داده می شود. این کار به طرق مختلفی انجام می شود یا به صورت دستی با آچار مخصوص دندانپزشکی که اکثر آنها مجهز به ترک سنج هستند و یا با استفاده از دریل دندانپزشکی انجام می شود.

• مرحله دوازدهم جای‌گذاری ایمپلنت دندان: بستن سوراخ ایمپلنت با پیچ درپوش

در نهایت و در مرحله آخر جراحی سوراخ ایمپلنت بسته می شود. دکتر دندانپزشک یک کلاهک مخصوص به نام هیلینگ یا پیچ درپوش را روی ایمپلنت پیچ می کند و اصطلاحا ایمپلنت را از محیط بیرون کاملا مهر و موم می کند. پس از آن بافت لثه را که ابتدای جراحی شکافته شده بود به جای خود برمی گرداند و آن را بخیه می کند تا جوش بخورد. یک تا دو هفته برای بهبود لثه بخیه ها می مانند و پس از آن کشیده می شوند. این کشیدن بخیه کاملا بدون درد انجام می گردد.

و به این ترتیب عمل جراحی کاشت ایمپلنت به پایان می رسد. اکنون باید چند ماه صبر کنید تا استخوان به ایمپلنت جوش بخورد و بتواند فشار فک را تحمل کند. معمولا ۳ تا ۶ ماه طول می کشد تا بتوان روکش دندان روی ایمپلنت نصب کرد. با این حال گاهی صرفا برای زیبایی موقتا روکش دندان روی ایمپلنت قرار می گیرد اما به شکلی تنظیم می شود که کوتاه تر باشد تا فشاری به آن و ایمپلنت وارد نشود. اطلاعات کامل مراحل ساخت و جراحی ایمپلنت به تفصیل همراه با عکس و فیلم در مقاله زیر توضیح داده شده است.